نشرح

گویش

گويش مردم دامغان گونه ای از زبان اصيل فارسی است که با لهجه مردم خراسان پيوستگی دارد. اين گويش در تمامی مناطق دامغان يکسان نيست.

- در مناطق شمالی دامغان به دليل نزديکی به منطقه مازندران با اندکي تفاوت مردم به لهجه طبری سخن می گويند (به استثنای شهر ديباج که از ويژگی خاص برخوردار است).

- روستاهای جنوبی حاشيه کويری دامغان مثل حسن آباد و بعضي از روستاهاي همجوار نيز سخت تحت تاثير مناطق مرکزی ايران بوده است (البته روستای کوه زر را استثنا می کنيم که آنان به نقل هاي مختلف از اقوام مهاجر عربستان يا هندوستان هستند.)

- روستاهای شرقی دامغان نيز به گويش شاهرودی نزديک است.

عمده خصوصيت لهجه مردم دامغان و بعضاً حسن آبادي ها در نحوه ادای کلمات و تغييراتی اندک در آن است، به عنوان نمونه در اول شخص مفرد تعدادی از افعال بدين گونه تغيير می يابد:

خوردَم -- خُوردُم ، شنيدَم -- شنيدُم ، خَريدَم -- خريدُم

گفتَم -- گفتُم ، بُريدَم – بُريدُم ، داشتَم -- داشتُم

ـ در گروه ديگر از افعال بدين طريق است:

آمَدَم – آمِدُم، گشتَم – گِشتُم، بَستَم -- بِستُم

ـ در گروهی ديگر شکل آن اندک تفاوتی می کند که قاعده خاصی ندارد:

چيدَم – چيندُم، ايستادَم – اِستادُم، اُفتادَم -- اِفتادُم

ـ در اسامی نيز تغييراتی داده می شود:

اسماعيل -- اسميل ، شکم -- شُکُم ،روغن ـ ـ روغان ، ديوار ـ ـ ديفال

ـ به آخر تعدادی از کلمات نيز واو اشباع شده افزوده می گردد:

حسن – حسنو، غلام -- غلامو ، کوچه -- کُوچُُو

به جز تغييرات پيش گفته در زبان مردم و تداول آنها لغات اختصاصی وجود دارد که اغلب ريشه در زبان های باستانی ايران دارد. نمونه هائي از لغات را در گويش حسن آبادي را ملاحظه مي كنيد: